30. کم بخشیدن یا نبخشیدن
لا تستح من اعطاء آلقلیل فان الحرمان اقل منه
ح / 67
ترجمه : از بخش اندک شرمنده مباش ، زیرا هیچ ندادن از آن بخشش ‍ اندک نیز کمتر و ناچیزتر است .
شرح : یکى از کارهاى خوب و پسندیده ، که باعث خوشنودى خلق و رضایت خدا میشود، این که ما، از مال و دارائى خود بخشش کنیم . البته بخشش کردن ، این نیست که مال خود دور بریزیم و در راههاى نادرست تلف کنیم . بلکه معنى بخشش آن است که وقتى یک کار خیر پیش مى آید و براى انجام آن ، به کمک دیگران احتیاج پیدا میشود، ما نیز قدم به پیش ‍ گذاریم و در حد توانائى خود، به انجام آن کار خیر، کمک کنیم . مثلا ممکن است در کشور، جنگى رخ دهد و گروهى از هموطنان جنگ زده ما، خانه و زندگیشان را از دست بدهند. یا ممکن است حوادثى مانند آمدن سیل و زلزله شهر و خانه و محل کار عده ئى آسیب ببیند و سرمایه و دار و ندارشان از بین برود. حتى ممکن است بدون هیچگونه از این حوادث ، باز هم عده ئى پیدا مى شوند، که در عین آبرومندى ، دچار فقر و محرومیت شده باشند. در تمام این حالات ، وضعى پیش میاید، که گروهى از هموطنان و هم دنیهاى ما، به کمک اشخاص مؤ من و نیکوکار، پیدا مى کنند.
در چنین مواقعى ، وظیفه دینى و اخلاقى ما حکم میکند که براى رضاى خدا. از مال و دارائى خود. هر قدر که میتوانیم به اینگونه افرادبخشش کنیم . لازم نیست که حتما مقدار بخشش ما، زیاد و هنگفت باشد، بلکه مهم این است که از بخشیدن آنچه در قدرت داریم ، کوتاهى نکنیم .
بعضى از افراد، با آنکه دلشان مى خواهد در اینگونه موارد، به دیگران کمک کنند، ولى چون مقدارى که قادر به بخشیدن آن هستند، کم و ناپذیر هستند، کم و ناچیز است ، احساس شرمندگى مى کنند. اینگونه افراد، بخاطر شرم بیهوده از بخشش آن مقدار کم ، خوددارى مى کنند، و در نتیجه ، اشخاص نیازمند را، از همان مقدار اندک بخشش نیز محروم و بى نصیب میگذارند.
براى آنکه بدانیم این طرز فکر تا چه حد نادرست است . به یک مثال توجه کنیم : فرض مى کنیم براى یکى از هموطنان جنگ زده باید خانه یى ساخته شود که 10 هزار تومان هزینه دارد. ما نیز یکهزار نفر هستیم ، که هر کدام فقط 10 تومان میتوانیم کمک کنیم . اگر همه ما که 1000 نفر هستیم ، 10 تومانهاى خود را بدون هیچگونه شرمندگى روى هم بگذاریم ، مجموع آن میشود 000/10 تومان ، که میتوان با آن ، خانه مورد نظر را ساخت .
اما اگر یکایک ما، از دادن 10 تومان خجالت بکشیم و این مبلغ رابخشش نکنیم ، هیچ پولى فراهم نمیشود و در نتیجه ، آن خانه نیز ساخته نخواهد شد. در این مورد، آیا دادن 10 تومان بهتر است یا ندادن آن ؟ و آیا آن 10 کمتر است و یا خجالت کشیدن و هیچ ندادن ؟
بخاطر همین است که امام علیه السلام میفرماید: از بخشش کم ، شرمنده نباشید، چون شرمندگى باعث میشود که ازبخشش کم خوددارى کنید و به افراد نیازمند چیزى ندهید. در حالیکه بخشش شما، هر چقدر که کم و ناچیز باشدهیچ ندادن از آن کمتر و ناچیزتر، و در نتیجه باعث شرمندگى بیشتر است .